Cosmeticaclaims: misleidende marketingtrucs?

Vrij van conserveermiddelen, siliconenvrij, dermatologisch getest: pak een product uit je schap en grote kans dat er een cosmeticaclaim opstaat. Maar, wat betekenen al die claims nu eigenlijk en wat zeggen ze écht? Of zijn het slechts misleidende marketingtrucs? Onderzoeksbureau en kennisbank Dermabase pleit voor een veel betere bescherming tegen misleidende cosmeticaclaims. Ze lichten een aantal claims uit en vertellen hoe het zit. Tekst: Birgitta van der Linden, BLUSHtxt

Bezorgde consumenten en professionals kunnen sinds vorig jaar bij Dermabase terecht om bekende irriterende ingrediënten op te sporen in hun eigen cosmetica of de cosmetica die ze verkopen. De onafhankelijke website is opgericht door Marieke Schutte en Jacomijn Oerlemans, die vonden dat de informatie op cosmetica wel wat transparanter kon. Zij hebben met hulp van wetenschappers inmiddels zo’n 4.700 cosmeticaproducten met duizenden ingrediënten ingedeeld op basis van huidvriendelijkheid, gezondheid, milieu en dier. De website geeft gedetailleerde informatie over wat er in crèmes, zonbescherming, reiniging, gezichtsverzorging en huidverzorging zit. Zo kan iedereen de eigen huid in kaart brengen en de meest irriterende en allergene stoffen bewust vermijden. Want: niet elke handcrème die te koop is, is per definitie goed voor de huid.

Heldere regels
Marieke: “De Nederlandse overheid zou heldere regels moeten opstellen om de veiligheid van consumenten én professionals te borgen. Ook zou zij strenger moeten toezien op naleving van de regels voor marketingclaims op cosmeticaproducten. De claims vliegen je om de oren en er is een grijs gebied van wat wél en wat níét mag.

LOG IN EN LEES VERDER!

Zijn er geen heldere regels en wordt er niet toegezien op naleving van die regels, dan weten de consument en de professional niet meer waar zij op kunnen vertrouwen. Daarnaast is het belangrijk dat cosmeticafabrikanten transparanter worden over de ingrediënten in hun producten.” Jacomijn Oerlemans, mede-oprichtster van Dermabase, vult aan: “Consumenten en professionals hebben recht op correcte en heldere productinformatie, zodat zij de beste en meest duurzame keuzes kunnen maken voor hun eigen lichaam en dat van hun klanten aan wie zij de producten verkopen. Dat kan alleen met radicale transparantie en meer gerichte handhaving. Wij hebben de afgelopen jaren al duizenden producten met veilige en minder veilige ingrediënten opgenomen in onze doorzoekbare database.”

Europese ‘sweep’
In het onderzoeksrapport van Dermabase is onder meer het volgende te lezen: Recentelijk heeft de Europese Commissie samen met consumentenautoriteiten een eerste ‘sweep’ gepubliceerd van 344 twijfelachtige duurzaamheidsclaims die fabrikanten op onder meer cosmetica, kleding en apparaten zetten. Meer dan de helft (59%) van de duurzame claims bleek niet te staven. Vage termen zoals ‘bewust’, ‘milieuvriendelijk’ en ‘duurzaam’ kwamen het meest voor. In Nederland beloofde de Autoriteit Consument en Markt (ACM) stappen te zetten tegen deze vormen van misleiding.

Blijvende schade van cosmetica
“Dermabase vindt naleving van de regels een eerste vereiste voor persoonlijke veiligheid, maar ook de regels zelf mogen extra worden aangescherpt”, stelt Jacomijn. “Want dagelijks smeren we ons in met producten die gemiddeld 186 verschillende ingrediënten bevatten, waarvan sommigen schadelijk kunnen zijn voor de huid en gezondheid. Zelf heb ik een extra gevoelige huid en ben ik altijd op zoek naar mildere en natuurlijkere producten, maar misleidende groene claims kunnen je op het verkeerde been zetten waardoor je blijvende schade kan ondervinden. Ook zijn de meeste ingrediëntenlijsten op cosmetica voor consumenten vaak onleesbaar en onbegrijpelijk. Professionals hebben er in de regel meer verstand van, maar ook zij stuiten op vage begrippen en lijsten waar eigenlijk geen touw aan vast te knopen is.”

De 7 meest gebruikte misleidende cosmeticaclaims
Dermabase licht een aantal veelgebruikte claims uit en vertelt hoe deze misleidend kunnen zijn. Jacomijn: “Sommige claims lijken erg voor de hand liggend en toch kunnen ze misleidend worden ingezet.”

1. Vrij van conserveermiddelen
   Bevat het product een ingrediënt dat een beschermend effect heeft tegen micro-organismen, dan is het product niet vrij van conserveermiddelen.
2. Dit product voldoet aan de bepalingen van de EU-cosmeticawetgeving
   Alle producten op de Europese markt voldoen aan deze wetgeving. Daarom is deze claim niet toegestaan.
3. Bevat geen…
   Deze claim op een product kan het idee geven dat het product een specifiek voordeel heeft terwijl dit voordeel slechts naleving van minimale wettelijke vereisten is. Dit is niet toegestaan. Bijvoorbeeld: dit huidverzorgingsproduct bevat geen hydrochinon. Hydrochinon is verboden, dus de claim is niet toegestaan.
4. Siliconenvrij
   Claims op producten mogen niet gebaseerd zijn op valse of irrelevante informatie. De claim ‘siliconenvrij’ mag niet worden gemaakt als het product siliconen bevat. Er kan ook de indruk worden gewekt dat de rest van het product oké is terwijl dat niet zo hoeft te zijn.
5. 48 uur hydratatie
   De claim ‘48 uur hydratatie’ is niet toegestaan als het bewijsmateriaal een kortere periode van hydratatie ondersteunt. Ook zegt de claim niets over of het product verder goed is.
6. Bevat…
   Producten waarop expliciet of impliciet beweerd wordt dat ze een bepaald ingrediënt bevatten, moeten daadwerkelijk dat ingrediënt bevatten. Bijvoorbeeld: ‘dit product bevat retinol en kan een positief effect hebben op de huid’. Dat effect is afhankelijk van de concentratie van de stof, maar ook van alle andere stoffen in het product. Dus als een stof erin zit, wil het nog niet zeggen dat het hele product goed is.
7. Dermatologisch getest
   De claim ‘Dermatologisch getest’ betekent dat het product door dermatologen is getest. Afhankelijk van de presentatie van de claim, kan het verwijzen naar een specifieke werkzaamheid of tolerantie van het product. Uit deze claim blijkt niet wat er is getest, waarop het is getest, op hoeveel personen het is getest en dus hoe representatief het onderzoek is. Ook is onduidelijk wat er uit het onderzoek is gekomen (resultaat) en wat er met het resultaat van het onderzoek is gedaan (welke acties zijn ondernomen?).

Regelgeving voor productclaims
Claims op cosmetica moeten dus aan bepaalde voorwaarden voldoen. Dermabase somt er een aantal op:

1. Eigenschappen van ingrediënten mogen niet in de claim overgenomen worden als het product die eigenschap niet bevat.
   Denk bijvoorbeeld aan de claim ‘bevat hydraterende aloë vera’ of een product waarop prominent aloë vera afgebeeld staat. Dit mag niet als het product geen hydraterende werking heeft.
2. Prestaties van een product mogen niet verder gaan dan het beschikbare ondersteunende bewijs.
   Afbeeldingen van ‘voor/na’ een behandeling met beweringen over de werkzaamheid van een product mogen niet elektronisch bewerkt worden, als de afbeelding misleidend is voor de prestaties van het product.
3. Is de werking van een product gekoppeld aan specifiek voorwaarden, zoals gebruik in combinatie met andere producten, dan dient dit duidelijk te worden vermeld.
   Bijvoorbeeld: deze handcrème werkt in combinatie met het serum.
4. Claims voor cosmetische producten moeten objectief zijn en mogen niets vermelden over het product van de concurrent. Ook mogen ze ingrediënten die legaal gebruikt worden niet afkraken.
   Deze claim mag niet: ‘dit product bevat geen ingrediënt Y in tegenstelling tot product X. Van ingrediënt Y is bekend dat het irritaties geeft’. Ook deze claim is niet toegestaan: ‘Bevat weinig allergenen omdat er geen conserveermiddelen inzitten’. Deze claim is namelijk oneerlijk, omdat het ervan uitgaat dat alle conserveermiddelen allergeen zijn.

Tip: check de ingrediënten
Marieke: “Consumenten en huidprofessionals die niet in het bezit zijn van het product informatie dossier, PID, kunnen niet of nauwelijks claims checken. Het enige wat zij kunnen doen is de ingrediënten die op het product vermeld staan controleren en niet zonder meer afgaan op de keurmerken die op de verpakking staan. In het PID staan alle stoffen en de concentraties die gebruikt zijn. Het is dus eigenlijk het recept van het product. De fabrikanten geven de PID’s vaak niet prijs in verband met concurrentie. Dat maakt het lastig de precieze inhoud van een product te achterhalen en een claim volledig te checken. De enige houvast is dan de ingrediëntendeclaratie op het product. Aangezien het lastig is de werking en effecten van alle 30.000 cosmetische ingrediënten te kennen, kan Dermabase hierin ondersteunen.”

Met dank aan Marieke Schutte, auteur van het Lexicon van cosmetische ingrediënten en mede-initiatiefnemer van Dermabase, en Jacomijn Oerlemans, mede- initiatiefnemer Dermabase.