Hoe zat het ook alweer? De strijd tegen de hormonen

Omdat ik laatst – vanwege het bijna 5-jarige bestaan van De Beauty Professional – door oude edities zat te bladeren, doen we nog een artikel om even het geheugen wat betreft hormonen nog even op te frissen. In 2019 publiceerden wij in het magazine het artikel: De strijd tegen de hormonen. Gewoon goed om weer even terug te lezen. Een tekst van: Esther Bode-Scholte.

Wist jij dat: Als je een abonnement hebt je veel edities ook online terug kunt lezen? Log in en je hebt je magazines altijd bij de hand!

DE STRIJD TEGEN HORMONEN

Ieder mens krijgt meerdere keren in zijn of haar leven te maken met een hormonale disbalans. De één is hiervoor gevoeliger dan de ander. Je zou kunnen stellen dat sommige mensen een haat-liefde verhouding hebben met hormonen. Ze doen namelijk veel goeds, sterker nog: ze zijn noodzakelijk, maar ze kunnen in bepaalde periodes ook knap lastig zijn. Het is daarom niet voor niets dat ze vaak weggezet worden als ongewenst en onvoorspelbaar. Hormonale schommelingen treden op als hormonen onderling uit balans raken, dus bij een teveel of te weinig van het ene hormoon ten opzichte van het andere hormoon. Zelfs kleine hormonale onevenwichtigheden kunnen klachten en symptomen veroorzaken in het lichaam. En dus ook op de huid! Dat is precies waar dit artikel over gaat. Dr. Ilan Karavani – gerenommeerd Belgische dermatoloog met een indrukwekkende cv- en Ralph Moorman – auteur en oprichter van de Hormoonfactor, docent opleiding Trainer Hormoonfactor, lifestyle coach en levensmiddelentechnoloog vertellen in dit artikel alles over het effect van hormonen op de huid.

In de beautybranche is een verschuiving zichtbaar van schoonheidsspecialisten die een huidprobleem niet alleen van de buitenkant benaderen, maar ook de interne schoonheid monitoren. Deze groep wil bewustwording kweken en samen met de klant een optimaal resultaat als doel stellen. Het in balans willen brengen van hormonen is hiervan bij uitstek een goed voorbeeld. Het kan een prachtige ondersteuning zijn van een behandeling. Maar wat weten we eigenlijk over de relatie van hormonen tot de huid?  

Theorieles
Om de complexiteit van de werking van hormonen op onder andere de huid te begrijpen, moet er eerst wat basiskennis zijn. In een kort theorielesje legt Dr. Karavani uit wat hormonen, die in de klieren geproduceerd worden, precies zijn. Hij gebruikt hiervoor een treffende vergelijking met het bedrijfsleven. “Ons lichaam werkt net zoals een groot bedrijf met een CEO -de hypofyse in de hersenen- en een raad van bestuur – de hormonen. In een bedrijf stuurt de raad van bestuur de departementen aan, de hormonen sturen de organen en cellen aan en verkondigen hun boodschap. Het verschil is dat in een bedrijf eens per week vergaderen voldoende is, terwijl in het lichaam hormonen continu vergaderen. Als er iets gecorrigeerd moet worden, gebeurt dat onmiddellijk. Het ene hormoon beïnvloedt altijd het andere. Net zoals je in een bedrijf verwacht dat de productie, de sales, de accountancy en het secretariaat naadloos op elkaar aansluiten, zo wil je dat in het lichaam ook. Maar daar zit de crux. Het is ontzettend moeilijk om alles in balans te houden en wij als mens helpen dat systeem in ons lichaam niet bepaald.”

Oorzaken hormoonverstoring  

“De allerbelangrijkste reden in één zin samengevat is dat we ons lichaam niet laten werken zoals de natuur het voorzien heeft”, zegt Dr. Karavani. We leven alleen niet meer in de Middeleeuwen, maar in een wereld vol prikkels, uitdagingen, bespoten voedsel enzovoorts. Ook al zouden we wíllen leven volgens de natuurwetten, het is praktisch onmogelijk. Dr. Karavani zegt hierover: “Het beste is dat we opstaan met zonsopgang en naar bed gaan met zonsondergang, maar daarvoor in de plaats gaan we ’s avonds naar een leuke bar, soms met de nodige alcoholinname of zelfs pilgebruik. We horen te eten wanneer we honger hebben, maar daarvoor in de plaats eten we wanneer we zin of tijd hebben. Wat we eten, is lang niet altijd onbespoten of organisch. We hebben stress in situaties die niet om zenuwachtigheid vragen. Als een puberteit, een zwangerschap of een overgang onrustig verloopt, dan refereert dat ook met ons hormonale systeem. De natuur kan de norm aan – een normaal verlopende zwangerschap -, maar niet de abnormaliteit. Daarnaast zijn bepaalde medicatie ook van invloed op de hormoonhuishouding. Antibiotica, psychofarmaca -zoals slaappillen – en de anticonceptiepil interfereren allemaal met onze hormonen.” Lifestylecoach Moorman vult hierop aan dat de hormoonbalans in de huidige tijd onder druk staat. “We zijn anders gaan leven: we bewegen minder, hebben meer stress en we eten anders. Het blijkt lastig om onze rol in deze veranderende maatschappij te vinden. Er wordt veel van ons gevraagd, waardoor vaak chronische stress ontstaat en daar is het hormonale systeem niet op gebouwd. Ook typisch van deze tijd is dat vrouwen zich mannelijker horen te gedragen en andersom. Hormonen reageren daarop. Dat zijn allemaal oorzaken van een ontspoorde hormoonhuishouding.”

Invloed op de huid
Nu de oorzaken bekend zijn, zijn we benieuwd hoe zo’n hormonale disbalans zich uit op de huid. Dat is bij elk persoon verschillend, legt Dr. Karavani uit. “Het begint met droogtelijntjes die overgaan in rimpels. Er kan een toename van volume in het gelaat optreden – de welbekende hangwangen of een dubbele nek – of er gaat juist volume verloren – een dunne kalkoennek of een huid die flabbert. En er kunnen ouderdoms- en andere pigmentatievlekken ontstaan.” Behoorlijk wat doemscenario’s, maar gelukkig komen deze huidproblemen meestal niet tegelijk voor. De realiteit is en blijft daarentegen dat de huid verandert bij een hormonale verstoring. Om een compleet beeld te krijgen, is het handig om te weten welke hormonen voor welke huidverschijnselen verantwoordelijk zijn. Er zijn wel honderden hormonen en evenveel bijwerkingen, maar we richten ons in dit artikel op de hormonen die de meeste invloed hebben op de huid. “Om te beginnen zijn dat de oestrogenen”, zegt Dr. Karavani. “Met de jaren neemt dit hormoon af. De overgang versnelt dit proces, maar stress, roken, ernstig ziek zijn, kunnen in een eerder stadium al voor afname zorgen. De huid verslapt, de lichaamseigen vochtbinder hyaluron neemt af, waarmee dus ook het volume, de stevigheid en soepelheid van de huid keldert en ten slotte vindt afbraak van collageen en elastine plaats. Kortom: het is belangrijk om zo lang mogelijk zoveel mogelijk oestrogenen te hebben. Een ander belangrijk geslachtshormoon is testosteron. Dit zorgt voor (gezichts)beharing en talgproductie. Een tekort hiervan kan haaruitval en een dunne en droge huid tot gevolg hebben. Bij vrouwen stijgt testosteron in de overgang en bij mannen daalt testosteron als ze ouder worden. Vandaar dat een vrouw mannelijker en een man vrouwelijker wordt naarmate de jaren verstrijken. Het verschil is echter heel klein. Progesteron is een hormoon dat vooral van invloed is tijdens de menstruele cyclus en de zwangerschap, maar een tekort kan ook voor een doffe huid, rimpels en voor een verminderde circulatie zorgen en bruine vlekken op de handen en armen geven. Dan hebben we de schildklier. Is deze vertraagd, dan heeft dit een dunne, droge huid en gewichtstoename tot gevolg. Werkt de schildklier te snel, dan verlies je gewicht, krijg je een dunne huid en meer rimpelvorming. Het groeihormoon is een interessante. Het zorgt ervoor dat we er jong en fris uitzien en een elastische huid hebben, een goede spiermassa en minder vet. Het groeihormoon maken we ’s nachts in de herstelfase aan. Niet voor niets kennen we allemaal de term ‘beauty sleep’. Als laatste hebben we cortisol, het stresshormoon. Als dit daalt in het lichaam, dan uit zich dat in een verhoogde gevoeligheid van de huid, een dunnere huid en donkere kringen rond de ogen.” Moorman noemt nog enkele andere huidproblemen die bovengenoemde hormonen kunnen verergeren. Dat zijn volgens hem: hyperpigmentatie, rosacea, eczeem, netelroos, gordelroos, huidschimmels, acné, de onderhuidse huidklachten zoals lipoedeem, lymfeoedeem en cellulitis, maar ook de auto-immuun varianten, zoals vitiligo, psoriasis, lupus.

Hormonale disbalans tegengaan
De hamvraag is natuurlijk hoe die hormonale disbalans tegen te gaan is, zodat de huid zo lang mogelijk intact en mooi blijft. Dr. Karavani legt uit dat we moeten proberen om de natuurwetten niet te overtreden. Concreet betekent dat volgens de arts dat een mens voldoende water drinkt, matig is met koffie, alcohol en pure suiker, gezonde omega-3 vetzuren binnenkrijgt, minder bewerkt voedsel en bij voorkeur lokaal en seizoensgebonden voedsel tot zich neemt. Maar ook op zoek gaat naar voedingsstoffen die rijk zijn aan nutriënten, vitamine D, E en B6, het liefst biologische groenten en fruit eet, voldoende beweegt, goed slaapt, stress laat voor wat het is, regelmatig en niet teveel in één keer eet, voldoende vezels eet en goede proteïnen binnenkrijgt. Hij adviseert verder om bepaalde yogaoefeningen aan te leren die een positief effect hebben op de hormoonklieren. En niet onbelangrijk: om te zorgen voor een juiste ademhaling. Dr. Karavani pleit voor een meer holistische aanpak van een hormonale onevenwichtigheid. “In Europa zeggen artsen nogal snel: ‘Je moet een pil nemen en naar je werk gaan.’ Gezondheid is een andere zaak, suggereren ze hiermee. Ik ben ervan overtuigd dat een totaalaanpak zonder interfereren met het natuurlijke hormoonsysteem op de lange termijn veel effectiever is.” Moorman kan zich helemaal vinden in die holistische aanpak. “Het gaat om het totaalplaatje. Kanttekening is wel dat geen mens hetzelfde is. Ieder mens moet uitvinden wat bij hem of haar het beste past. De één kan acné krijgen van het eten van chocola en de ander van eieren. We zeggen daarom altijd dat je niet bent wat je eet, maar wat je verteert, verdraagt, kunt opnemen en uitscheiden. Zuivel, gluten, eieren en noten zijn vaak de boosdoeners, is onze ervaring.”

Advies aan klanten
Voor de schoonheidsspecialist is een geweldige rol weggelegd om klanten te adviseren over dit onderwerp vindt dr. Karavani. “Er is geen mens zonder hormonale disbalans en daarnaast is het waardevol om met gedegen advies de extreme disbalans voor te zijn, dus om preventief te werken. En dan praat ik niet alleen over een acnéhuid of over verslapping van de huid, maar ook over vochtophopingen bij een zwangerschap, een onrustig verlopende overgang, eczeemplekken enzovoorts. Een klant zal niet zo snel naar een endocrinoloog of dermatoloog stappen, dus schoonheidsspecialisten kunnen hen daarnaast tijdig doorverwijzen.” Moorman is echter wat sceptischer. “Advies geven is vaak zinloos als er daarnaast geen gedragscoaching plaatsvindt. Je moet de intrinsieke motivatie van mensen naarboven halen om hun leefwijze te kunnen veranderen. Als deze er niet is dan zal er waarschijnlijk ook geen resultaat zijn. Coachen naar blijvende gedragsverandering, want daar praten we over, doe je niet even tussendoor. Ik merk dat de beautybranche deze onderdelen graag wil integreren in hun concepten, maar het is meer dan crèmes of supplementen verkopen. Bovendien wil niet iedere klant om de oren geslagen worden met een pamflet over voedingskeuzes, maar willen ze gewoon een uurtje ontspannen.” Samenwerken met andere vakspecialisten is om die reden het devies van Moorman.

Hormonen in cosmetica
Op de markt zijn verschillende hormooncrèmes in omloop en de werking van hormonen in cosmetica lijkt ook steeds meer aandacht te krijgen. Echt fan is Moorman niet van deze methodes. “Mijn rol is niet zo zeer het dwingen van het lichaam met hormonen, maar het vragen van het lichaam om te veranderen met de juiste leefstijl. Processen zoals huidherstel, doorbloeding van de huid, het in toom houden van ontstekingen en het remmen van veroudering kunnen hiermee gerealiseerd worden. Ik vind het belangrijk om onze hormonen te vriend te houden en ze niet in de war te schoppen met hormooncrèmes.” Soms is het fijn dat er symptoom bestrijdende oplossingen zijn, maar de cyclus overrulen met een hormoonpil- of crème is in negen van de tien gevallen onnodig, vindt Ralph Moorman. Dr. Karavani ziet, mits noodzakelijk, het voordeel van specifieke hormooncrèmes tegenover reguliere producten of hormonale medicamenten. “Ik ben niet voor een globale behandeling als het een lokaal probleem betreft. Het innemen van de anticonceptiepil zuiver als standpunt om acné te behandelen, is met de huidige technologieën helemaal niet meer nodig. Hormooncrèmes kunnen effectief zijn zonder vervelende bijwerkingen. Dermatologen maken onder andere progesteroncrèmes of testosteroncrèmes om bijvoorbeeld een acnehuid te corrigeren. Dit zijn medische crèmes die je alleen onder voorschrift kan verkrijgen. We hebben dertigduizend talgklieren op ons gelaat en laten we zeggen dat een klant dertig puistjes heeft. Dat is één op duizend. Ik vind het zonde als al die dertigduizend klieren aangepakt worden, terwijl het veel gunstiger is om selectief te werken. Dus alleen op de zieke delen en niet op de gezonde.”

Uit de taboesfeer
Nog niet iedereen legt direct het verband tussen lichamelijke of geestelijke klachten en hormonen. Vaak kloppen mensen pas bij een dokter aan als er zeer specifieke hormoonklachten zijn. Echter vele andere symptomen zijn toe te schrijven aan een hormonale disbalans. Als een arts verder geen actie onderneemt en mensen gaan verder zoeken, is er een grote kans dat ze Ralph Moorman ontdekken. Het is hem aardig gelukt om de hormoonproblemen uit de taboesfeer te halen. Als hormoondeskundige op het gebied van leefstijlinterventie is hij met zijn visie ook erg geliefd onder BN’ers. Toch ondervindt hij nog dagelijks veel onwetendheid over het onderwerp. “Mensen kennen vaak de bekende hormonale ziektes, zoals een overgang of een puberteit. Soms is er geen duidelijk aanwijsbare reden voor een bepaalde klacht, maar hangt die samen met een verstoorde hormoonbalans. Onze leefstijlinterventies zijn heel veilig en logisch, het is geen rocket science. We gaan niet op de stoel van de arts zitten, maar we bekijken vanuit een helikopterview alle klachten bij elkaar en proberen deze weer in een optimale status te zetten. Vroeger was de gedachte dat je weinig invloed op hormonen hebt, dat je lichaam het zelf regelde of met hulp van medicatie. Gelukkig is dat nu anders. De ouderwetse wetenschap zoekt altijd naar één ding dat je verandert in je leefstijl en dat moet dan bewezen effect hebben. Als ik met iemand aan de slag ga om degene hormonaal in balans te brengen, draai ik misschien wel aan twintig knoppen tegelijk op al die leefstijlpijlers: voeding, stress, beweging en het resultaat is een combinatie van al die knoppen in een maatwerk programma.  
Een orkest klinkt pas mooi als alle instrumenten samenvloeien. Als één instrument hapert, klinkt het al nergens meer naar. Zo is het ook met hormonen. Balans is het toverwoord!”  

Voor meer informatie naar aanleiding van dit artikel:  
www.dehormoonfactor.nl
www.drkaravani.com
www.purplepower.nl