Microneedling in de schoonheidssalon

Microneedling is een techniek waarbij minuscule naaldjes op een hoog tempo de huid in en uit bewegen. Dit proces veroorzaakt hele kleine wondjes, waardoor het natuurlijke genezingsproces geactiveerd wordt en het de cellen in de huid stimuleert om collageen aan te maken. In Nederland voeren over het algemeen schoonheidsspecialisten en huidtherapeuten deze behandeling uit. Echter, in sommige landen is microneedling een voorbehouden behandeling voor artsen. We spreken hierover verschillende partijen die hun visie op dit onderwerp toelichten.

‘Het is van cruciaal belang dat de behandelend arts de juiste training en kennis heeft om de juiste indicatie te stellen. Dit is niet alleen belangrijk om het beoogde resultaat van de behandeling te behalen, maar ook om potentiële complicaties te voorkomen. Mogelijke complicaties bij foutieve toepassing van microneedling zijn voornamelijk infectie en hypertrofe littekens. De behandelend arts dient deze complicaties adequaat te kunnen behandelen.’ Dr. Waked zegt hierover verder dat er momenteel geen wetgeving is omtrent een verplichte opleiding als schoonheidsspecialist, waardoor een klant niet met zekerheid kan weten of de schoonheidsspecialist gedegen kennis heeft. ‘Als een arts deze behandeling uitvoert, kan men vrij gerust zijn dat de juiste kennis voor therapie en nazorg aanwezig is. Het gaat hier vooral om het garanderen van patient safety.’

Mayke Blokland
De meeste behandelingen van schoonheidsspecialisten,
waaronder microneedling, vallen onder de Wkkgz

Veiligheid

Het garanderen van de veiligheid voor consumenten is het belangrijkste. Heel eerlijk? Bij de meeste artsen wil ik niet in de stoel liggen voor een microneedling behandeling.’ Esthetisch chirurg dr. Waked begrijpt waar de opmerking van Karlijn vandaan komt: ‘Het is een kwestie van interesse. Een arts die zich meer interesseert in de behandeling van een zieke patiënt zal zich hier minder op toespitsen. Ook binnen de artsengroep is het van belang om een verplichte opleiding te hanteren voor artsen die zich meer willen toeleggen op de esthetische geneeskunde. Ook hier zien we jammer genoeg veel gevallen van complicaties na een esthetische behandeling door een niet­getrainde arts. In de opleiding geneeskunde wordt weinig tot geen aandacht besteed aan esthetische behandelingen. Een gediplomeerd arts bezit dan ook niet per se voldoende kennis om deze behandelingen zomaar uit te voeren. Een verplichte opleiding voor artsen in de esthetische geneeskunde die niet zijn opgeleid tot dermatoloog of plastisch chirurg is bijgevolg dus ook een goede zaak. De arts die interesse heeft in de esthetische tak van de geneeskunde voorziet doorgaans de tijd om zich bij te lezen, de nodige training en workshops te volgen, en zijn praktijk op die manier in te richten om de best mogelijke behandelingen te kunnen voorzien.’ Karlijn sluit zich hierbij aan; ook zij vindt het aanbieden van een gedegen opleiding een vereiste om microneedling uit te kunnen voeren. Ze is het met dr. Waked eens dat ondeskundige behandelaars de mist ingaan met de indicatiestelling of klantselectie, zoals ze het zelf noemt. Karlijn geeft aan dat niet iedereen gebaat is bij een behandeling met microneedling. ‘Echter, met een goede intake, de juiste behandelwijze, het opvolgen van de protocollen én professionele nazorg, kan een opgeleide schoonheidsspecialist de behandeling op een veilige manier uitvoeren.’

Incidenten van huidschade

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft in 2019 microneedling als risicovol aangemerkt (zie kader, red.). Uit de inventarisatie van het RIVM naar risicovolle behandelingen, blijkt dat de nadelige effecten die kunnen optreden, in grote lijnen zijn terug te voeren op kenmerken van de behandeling ­zoals diepte en frequentie, kenmerken van de cliënt ­bijvoorbeeld huidtype, en bekwaamheid van de behandelaar ­zoals kennis en ervaring. Het rapport stelt dat het risico van behandelingen grofweg samenhangt met de diepte van de beschadiging van de huid die bij de behandeling wordt aangericht, en de mate van controle die de behandelaar hierover heeft. Volgens dr. Waked dient de patiënt op de hoogte te zijn van mogelijke huidschade na microneedling en ook dienen zij vooraf een informed consentformulier te ondertekenen. ‘Kleine bloedingen, ecchymosen ­blauwe plekken­, zwelling, roodheid en oppervlakkige huidschade zijn relatief frequent en genezen doorgaans zonder problemen. Echter, de periode waarin de huid verzwakt is na de behandeling, maakt de huid gevoeliger voor bijvoorbeeld een infectie. Een infectie die niet herkend wordt of niet behandeld wordt, kan leiden tot permanente huidschade of hypertrofe littekens. Andere mogelijke complicaties van permanente huidschade zijn pigmentletsels, huidmarkeringen of huidzweren. Het is om die reden dat zelfs minimaal invasieve behandelingen door getrainde behandelaars met de juiste kennis uitgevoerd dienen te worden, die ook de mogelijke complicaties kunnen behandelen’, blijft dr. Waked bij zijn standpunt om de veiligste zorg te kunnen bieden. Uit het rapport van het RIVM blijkt dat risico’s ontstaan, mede door onbekwaam handelen van de behandelaar. Maatregelen om nadelige effecten van risicovolle behandelingen te beperken, zouden dan ook vooral gericht moeten zijn op het handelen en/of de opleiding van de behandelaar. Om te kunnen bepalen of maatregelen daadwerkelijk noodzakelijk zijn, is het nodig dat nadelige effecten worden gemeld, komt in het rapport naar voren. Het RIVM heeft de inventarisatie uitgevoerd in opdracht van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), die sinds de introductie van de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg in 2016 verantwoordelijk is voor het toezicht op schoonheidssalons.

Karlijn Tempelman
‘Iedereen moet onafhankelijk de mogelijkheid krijgen om een klacht in te dienen en ik vind dat hierop ook opvolging moet zijn.’

Meldpunt

Het Landelijk Meldpunt Zorg is het meldpunt voor de inspectiedienst. Deze kan optreden in het geval van meldingen. Daarnaast heeft ook de Nederlandse Vereniging voor Huidtherapeuten (NVH) een meldpunt geopend. Brancheorganisatie ANBOS heeft een eigen klachten­ en geschillenstructuur voor leden. De directeur van ANBOS zegt hierover: ‘Specifiek over microneedling ontvangen we weinig klachten.’ Dr. Waked is positief over het relatief nieuwe meldpunt van de NVH. ‘Elk initiatief om complicaties te melden en te registreren moet aangemoedigd worden. Dit leidt tot betere statistieken om de mogelijke complicaties in kaart te brengen. Gebrekkige rapportage is immers het grootste probleem in de esthetische sector: vele complicaties worden niet gerapporteerd, omdat bijvoorbeeld de behandelaar niet op de hoogte is van een meldpunt of de behandelaar wil niet dat een bepaalde kwestie naar buiten treedt. Hoe vlotter dergelijke complicaties gemeld worden ­op een anonieme manier eventueel­, hoe beter dit is voor de patiënt en de esthetische wereld op zich. Natuurlijk is het dan ook de verantwoordelijkheid van de nationale en internationale verenigingen om de meldingen op te volgen en het beleid hierop aan te passen of af te stemmen’, zegt dr. Waked. Ook Karlijn vindt het een goede zaak dat de consument of een specialist terechtkan met een klacht. ‘Iedereen moet onafhankelijk de mogelijkheid krijgen om een klacht in te dienen en ik vind dat hierop ook opvolging moet zijn. Als alle behandelaars gedegen zijn opgeleid en werken met goedgekeurde apparatuur, zouden er minder meldingen zijn. Actie ondernemen op basis van de klachten, is dus eigenlijk de omgekeerde wereld, als mosterd na de maaltijd. Zorg dat er duidelijke eisen op tafel liggen waaraan een behandelaar die microneedling geeft, moet voldoen én dat er wordt toegezien en gehandhaafd op onjuist en onethisch handelen. Pas dan pak je het probleem bij de kern aan.’

Eigen verantwoordelijkheid en educatie

Om de veiligheid van de consument te waarborgen, heeft de schoonheidsspecialist eigen verantwoordelijkheid. Mayke beaamt dit en geeft aan dat je vanuit de Wkkgz als specialist verplicht bent om goede zorg te verlenen en de protocollen na te leven. ‘Evenals vinden wij het van het grootste belang dat men goed geschoold is om een behandeling uit te voeren. Bij ANBOS stellen we al deze zaken beschikbaar. Daarnaast maken we, middels registraties, inzichtelijk welke specialisten geschoold zijn en dragen dit breed uit naar de consument, leveranciers en verzekeraars. Zo proberen wij ervoor te zorgen dat ­ook zonder dat het een beschermd beroep is­ de consument zoekt naar een goedgeschoolde professional. Los van de regelgeving, vinden we dat je je zaken op orde moet hebben.’ Volgens Karlijn helpt het niet mee dat iedereen zich schoonheidsspecialist mag noemen. ‘Zelfs met gekwalificeerde apparatuur kun je als behandelaar zonder knowhow van de huid, schade aanrichten. En vergeet niet de leveranciers in dit plaatje. Er zijn leveranciers die cursussen microneedling aanbieden van één dag. Besef als schoonheidsspecialist dat je in dit geval minimaal opgeleid bent. Ik adviseer om daarnaast merkonafhankelijke trainingen te volgen, voor een veilige behandeling en met het beste resultaat voor de klant.’

Samenwerking artsen en schoonheidsspecialisten

Dr. Waked is positief over samenwerkingen tussen artsen en schoonheidsspecialisten, vooral als duidelijk is welke taak toebehoort aan welke specialist. ‘Artsen en schoonheidsspecialisten hebben nu al een nauwe samenwerking, zowel in esthetische als reconstructieve setting. Ik denk dan aan huidverzorging na een esthetische gezichtsoperatie, littekenbehandeling na een borst­ of buikoperatie, medische en esthetische tatoeage, permanente make­up, enzovoort. Die samenwerking is cruciaal en de patiënt staat hierin centraal. Wat betreft de meer invasieve behandelingen, zoals microneedling, peelings en laser, dient er in de eerste plaats een samenwerking te zijn tussen de artsen en een centraal orgaan, zoals de overheid inzake specifieke wetgeving, een verplichte opleiding en een onderscheid tussen de verschillende vormen van invasiviteit bij esthetische behandelingen. Bijvoorbeeld, een oppervlakkige peeling kan in België door elke expert worden uitgevoerd, maar een diepe peeling is momenteel een medische behandeling. Als er een regulering van esthetische behandelingen komt, is een nog betere samenwerking tussen artsen en schoonheidsspecialisten een logisch en welkom gevolg.’

Dr. Waked
‘Artsen en schoonheidsspecialisten hebben nu
al een nauwe samenwerking, zowel in esthetische als reconstructieve setting.’

Bewustwording consumenten

Met consumentencampagnes zorgt brancheorganisatie ANBOS ervoor dat consumenten inzichtelijk krijgen bij wie ze ‘aan het goede adres zijn’. Mayke zegt: ‘Denk bijvoorbeeld aan een aansluiting bij ANBOS, checken van een registratie bij een kwaliteitsregister, maar ook een goede intake, informed consent en het stellen van vragen. Dit uitdragen, helpt consumenten bewustere keuzes te maken.’ Ook dr. Waked ziet het belang hiervan in: ‘Patient awareness is cruciaal in het beperken van risico’s en complicaties. De patiënt moet geïnformeerd worden vanuit de overheid, via sociale mediakanalen en via het nieuws over de reglementering rondom esthetische behandelingen. Artsen en specialisten dienen zelf ook hun patiënten hierover te informeren.’

Toekomst

‘Signalen over toekomstige regulering van microneedling behandelingen in Nederland zijn er nu niet’, geeft de directeur van ANBOS aan. Dr. Waked is van mening dat in Europa over het algemeen de stem om de esthetische praktijken meer te reguleren alsmaar luider klinkt. ‘Dit is niet om bepaalde disciplines of branches een spaak in het wiel te steken, maar heeft alles te maken met patiëntveiligheid. Het probleem momenteel is dat wij als plastisch chirurg vaak complicaties dienen op te lossen, die helaas veroorzaakt zijn door een niet­getrainde injector of esthetische behandelaar. Sommige complicaties zijn te behandelen; andere complicaties zijn soms onomkeerbaar met levensveranderende gevolgen. Goede training, voldoende kennis van anatomie en behandeltechnieken, en correcte praktijkvoering kunnen deze complicaties voorkomen. Wie een esthetische behandeling wenst uit te voeren, is ook verantwoordelijk voor de nabehandeling en mogelijke complicatiebehandeling. En vergeet niet: de patiënt staat in dit hele verhaal centraal’, benadrukt de arts.

Tekst: Esther Bode-Scholte