Bijna iedereen kent lavendel. Lavendelolie is ook de bekendste en een belangrijke olie in de aromatherapie. De geschiedenisvan de moderne aromatherapie is in feite begonnen met de lavendel. In 1930 verbrandde René-Maurice Gattefossé, een Franse chemicus en parfumeur, een hand bij een explosie in zijn laboratorium. De snelle genezing van de huid door middel van kompressen met pure lavendelolie (en dat zonder littekens!) was wonderbaarlijk snel. Deze gebeurtenis was in feite de start van modern wetenschappelijk onderzoek naar essentiële oliën. De kostbare vloeistof wordt tegenwoordig steeds meer gebruikt in natuurlijke cosmetica!
Littekens
Littekens zijn het normale en onvermijdelijke gevolg van huidbeschadiging. Littekens ontstaan in de laatste fase van wondgenezing. Verse littekens zijn meestal rood, kunnen enigszins ‘op’ de huid liggen en geven vaak jeuk. Wanneer het genezingsproces goed verloopt, zal de roodheid verdwijnen, het litteken zal vervlakken en zachter worden en uiteindelijk vervagen. De meeste littekens zijn fijne lijntjes, maar soms zijn ze zo groot of aanwezig dat ze kunnen uitgroeien tot een lichamelijk en psychisch probleem. Littekens worden gevormd door hetzelfde bindweefsel, collageen en elastine, als de huid die het heeft vervangen. Echter, het collageen heeft in een litteken een andere structuur en door de lagere productie van elastine is het litteken minder elastisch dan de omliggende huid.
Soorten littekens
Littekens kunnen fijn en smal van structuur zijn die na verloop van tijd vervagen en geen problemen opleveren, maar er bestaan ook andere typen littekenweefsel. Zo zijn er de hypertrofische littekens waarbij teveel collageen wordt gevormd, waardoor het litteken meestal rood is, verdikt en verheven. Littekens na een verbranding zijn vaak hypertrofisch. Atrofische littekens hebben juist een mindere aanmaak van collageen waardoor ze dieper in de huid liggen. Zo zijn littekens na ernstige acne of waterpokken atrofisch. Keloïd
(‘wild vlees’) lijkt op een hypertrofisch litteken maar de overmatige collageenvorming groeit nu buiten het wondgebied en is groter dan de oorspronkelijke wond. In de buurt van gewrichten kan het de beweging beperken. Dit littekenweefsel kan nog jaren doorgroeien. Bij striae is de huid in korte tijd sterk uitgerekt. Het geeft lange, dunne rode of paarse lijntjes die vervagen tot een wittige kleur. Striae is te vinden op plaatsen waar vetopslag is: buik, borsten, bovenarmen, dijen en billen.
Behandeling met aromatherapie
Behandeling met aromatherapie kan helpen littekenvorming zo miniem mogelijk te houden door een goede en snelle genezing van de huid maar ook kunnen oliën het uiterlijk van het litteken verbeteren. Hoe sneller wordt begonnen met oliën, des te beter is het resultaat. Keloïd blijft meestal achterwege, het risico op ontstekingen is erg klein en de genezing wordt versneld.
Etherische oliën helpen ook aan de emotionele kant, want mensen kunnen gebukt gaan onder pijn en ontsierende littekens (o.a. Seyyed-Rasooli 2016). Bekende ‘littekenoliën’ zijn lavendel, helicryse, wierook en tea tree. Eventueel een combinatie van deze oliën geeft goede resultaten. Vette plantoliën die in de behandeling van littekens zeer geschikt zijn: rozenbottel, jojoba, calendulamaceraat, sheabutter en tamanu.
Lavendelolie
Lavendel kan in alle stadia van wondverzorging en littekenvorming worden ingezet (Mori 2016; zie ook praktische adviezen). Het beste advies is massage met lavendel, behalve bij een verse wond. Massage is effectief, het kan overmatige littekenvorming voorkomen en het uiterlijk van littekens verbeteren. Massage bevordert de bloedtoevoer en de vorming van collageen. Maar wetenschappelijk onderzoek hiernaar is nog beperkt (o.a. Ault 2018).
Praktische adviezen
- Bij een verse wond ligt de nadruk op schoonmaken en beschermen van het wondgebied. Gebruik water (of hydrolaat) met een paar druppels lavendel. Haal een schone doek door het water en maak de wond voorzichtig schoon. Op dit moment start de genezing al: lavendel stimuleert celvernieuwing en daarmee versnelt het de wondgenezing, maar lavendel
is ook antibacterieel zodat de wond beschermd wordt tegen infectie. - Na het schoonmaken een druppel pure lavendel of tea tree op een klein wondje bevordert
de genezing. Tot viermaal per dag. - Bij het begin van littekenvorming kan de huid nog rood zijn en dat kan samen gaan met jeuk en irritatie. Dit is het stadium waarbij lavendel optimaal werkt. 1-2 druppels op een klein litteken en masseer de huid voorzichtig rond de wond door rondjes te maken. Het masseren van littekenweefsel bevordert de bloedtoevoer, waardoor de genezing uiteindelijk sneller kan gaan. De vorming en toevoer van collageen en ander weefsel gaat sneller bij een betere doorbloeding (o.a. Samuelson 2020). Masseer tweemaal per dag met de lavendel. Voor een groter gesloten wondgebied kunt u een huidolie maken: 40 druppels lavendel in 10 ml rozenbottel of calendula maceraat. Beide vette plantoliën ondersteunen het herstel van de huid. Minstens tweemaal per dag aanbrengen en voorzichtig inmasseren. De wond mag natuurlijk niet meer opengaan. Als het litteken zacht is en niet meer vurig, kunt u overstappen naar een 1% mengsel: 30 ml jojoba (of calendula of rozenbottel) met totaal 7 druppels tea tree en/of lavendel. Eerst tweemaal daags, daarna eenmaal per dag.
- De behandeling van bestaande en oude littekens is het meest lastig omdat het natuurlijke genezingsproces is vertraagd of gestopt. Dagelijkse massage met lavendel kan een positief effect hebben bij deze littekens. Het bevordert de bloedcirculatie. Echter, het herstel kan lang duren, tot een jaar. U kunt bovenstaand huidmengsel gebruiken maar ook een dagelijkse ‘littekenzalf’ is herstellend voor de huid: 40 ml sheabutter en 10 ml rozenbottel.
Voeg daar 30 druppels essentiële olie aan toe: 15 druppels tea tree, 10 druppels lavendel en 5 druppels helicryse. De sheabutter eerst langzaam au-bain-marie verwarmen zodat het vloeibaar wordt, iets laten afkoelen en daarna de rozenbottel en essentiële oliën erbij. Vast laten worden tijdens het roeren. De zalf opbrengen en het litteken en de huid erom heen goed masseren. Minstens tweemaal per dag. - Voorkomen van striae door een dagelijkse massage. Een heerlijk mengsel is bijvoorbeeld: 50 ml argan (of 40 ml argan met 10 ml jojoba) met 5 druppels lavendel en 5 druppels mandarijn.
Drs. Harmen Rijpkema
Drs. Harmen Rijpkema is medisch antropoloog en aromatherapeut. Hij is werkzaam bij Stichting Aromatherapie & Natuurlijke Gezondheidszorg Ontwikkeling (www.stichtingaromatherapie.nl) en adviseur bij Chi Natural Life. Harmen is auteur van vele artikelen en diverse boeken over aromatherapie, waaronder het Aromecum waarvan eind 2021 de 10de druk is verschenen. Met meer dan 35 jaar ervaring in aromatherapie geeft hij diverse cursussen en opleidingen rondom dit bijzondere thema.
Wat vind jij?