Anatomie

Massage Magazine, Column: Anatomie door Tirza Bottema

Reis door het lichaam, deel 5

Tractus iliotibialis

Voor een goede masseur is kennis van de anatomie van het menselijk lichaam onmisbaar. Masseur en docent Tirza Bottema schrijft dit jaar in ieder nummer van Massage Magazine een artikel over een bijzondere spier. We beginnen bij het hoofd en eindigen bij de voeten. We maken letterlijk een reis door het lichaam van top tot teen. Dit nummer gaat over de musculus tractus iliotibialis, ook wel het peesblad van het bovenbeen genoemd.

De m. tractus iliotibialis is een grote, stevige peesplaat die langs de buitenzijde van je bekkenrand via de buitenzijde van je heupgewricht en knie naar je scheenbeen loopt. Als je met vlakke vingers langs de buitenkant van je been glijdt voel je hem. Het is de harde plaat ter hoogte van de middellijn. Je kunt hem vergelijken met een dikke, sterke band die je om iets heen trekt voor meer stevigheid. Want dat doet hij. De m. tractus iliotibialis zorgt dat je heup- en kniegewricht minder snel uitwaarts bewegen. Door deze band sta je letterlijk steviger op je beide benen.

Anatomie

De m. tractus iliotibialis hecht op het bekkenbot aan de SIAS (Spina Iliaca Anterior Superior). Dit is het grote uitsteeksel aan de voorzijde van je bekkenbot. Van daaruit loopt hij over het heupgewricht naar beneden. Een deel van de spier versmelt onder de trochantor major van het heupbot met de peesuiteinden van de m. tensor fasciae latae. Gezamenlijk lopen ze als een eenheid door tot onder de knie. Vandaaruit hecht hij aan de buitenste kop van je scheenbeen. De buitenzijde van je heupgewricht, bovenbeen en knie worden dus bedekt door deze peesplaat.

De m. tractus iliotibialis is met name bekend vanwege zijn stabiliserende functie voor je knie. Zowel bij een gestrekt been als wanneer je je knie buigt en strekt zorgt deze peesplaat namelijk voor extra ondersteuning zodat je geen O-benen krijgt. Wanneer je knie buigt, verschuift de m. tractus iliotibialis iets naar achteren en wanneer je knie zich weer strekt beweegt hij weer terug naar voren. Tijdens je gehele looppatroon zorgt hij dus voor extra ondersteuning. De m. tractus iliotibialis is daarom erg belangrijk voor het stabiliseren van je kniegewicht tijdens hardlopen. Dan komt er immers extra veel kracht op je knieën. Vanwege zijn ligging t.o.v. je heup heeft de m. tractus iliotibialis daarnaast ook een stabiliserende functie voor je heupgewricht.

Meest voorkomende klachten

Google je op klachten ten gevolge van de m. tractus iliotibialis dan krijg je bergen artikelen over de lopersknie. De officiële naam voor deze aandoening is het iliotibiaal frictiesyndroom (ITBS). Het is een veel voorkomende blessure bij hardlopers, vandaar de naam lopersknie. Ook andere sporten, zoals fietsen en gewichtheffen kunnen echter ITBS veroorzaken. De blessure is echter typisch voor (beginnende) lopers. Dit komt omdat de peesplaat ineens heel vaak, door de zich steeds weer herhalende buiging en strekking van de knie, langs de buitenkant van je knie schuurt. Dat is hij niet gewend met kans op irritatie tot gevolg. Vooral als je zonder rustige opbouw je (hardloop)training behoorlijk opvoert. Daarnaast zijn peesplaten slecht doorbloed en stug. Dit vergroot de kans op blessures. Door de slechte doorbloeding is de kans op herstel bovendien minder omdat de aanvoer van nieuwe bouwstoffen aanzienlijk trager loopt. Deze worden immers voor een groot deel door de bloedvaten getransporteerd. Stug weefsel is stevig maar minder flexibel. Veel minder vaak hoor je over heupklachten ten gevolge van de m. tractus iliotibialis. Ook bij heupklachten kan de m. tractus iliotibialis echter de boosdoener zijn. Snapping hip, een knakkend geluid van de heup tijdens beweging, kan onder andere veroorzaakt worden door een te stugge m. tractus iliotibialis. Hoor je het knakkende geluid aan de buitenzijde van het heupgewricht, dan is een te stugge m. tractus iliotibialis vaak de oorzaak. De pees schuurt dan langs de buitenzijde van het heupbot. Op de lange termijn kan dit zorgen voor een peesontsteking. Net als bij hardlopen vergroten herhalende, belastende bewegingen als traplopen en fietsen de kans op klachten.

Oorzaak

Een stugge peesplaat en plotselinge grote, zich steeds herhalende belasting zijn hierboven al genoemd als onderliggende oorzaken voor blessures. Kijk je vanuit de vijf elementenleer naar de m. tractus iliotibialis dan zie je dat de galblaasmeridiaan op het bovenbeen precies over deze peesplaat loopt. En dat blijkt geen toeval. De belangrijkste functie van de m. tractus iliotibialis is stabiliteit van je kniegewricht, waardoor je letterlijk steviger op je beide benen staat. En hier zie je dat de fysieke en energetische betekenis samenkomen.

Vanuit de vijf elementenleer hoort de galblaasmeridiaan samen met de levermeridiaan namelijk bij het element HOUT. Lever is de visionair. Wijst je de weg. Weet wat goed voor je is. Wat werkelijk bij jou past. Galblaas zorgt ervoor dat je stevig genoeg op je eigen benen staat om deze weg te kunnen lopen. Je eigen pad durft te volgen. Galblaasenergie geeft je de kracht en energie om te gaan staan voor wie je bent. Hiervoor is naast daadkracht en energie ook flexibiliteit nodig. Je moet flexibel mee kunnen bewegen met dat wat je op jouw levenspad tegenkomt om je doel te bereiken. Een stugge basishouding maakt star. Ook angst en tegenslagen kunnen je uit het veld slaan. Zeker als je houtenergie niet optimaal is. Je ziet de zijpaden niet meer, die ook naar Rome leiden. Fixeert je alleen op de barricades. Als het hout element niet goed functioneert word je stijf en minder flexibel van lichaam en geest. Deze stijfheid zie je zeker ook bij de m. tractus iliotibialis omdat de galblaasmeridiaan hier direct mee in verbinding staat. De toch al stugge peesplaat wordt nog stugger. Met daarmee extra kans op blessures.

Tips en oefeningen

Naast stevigheid is voldoende flexibiliteit dus een van de pijlers voor een gezonde, goed functionerende m. tractus iliotibialis. Als masseur heb je meerdere ingangen om hieraan bij te dragen. Hieronder enkele suggesties:

1. Rek de zijkant van je benen en romp. Rekken is een goede manier om de peesplaat soepeler te maken én het hout element te versterken. Het houtelement wordt immers gevoed door bewegen. Dit kan door rekken, wandelen, yoga, fietsen. Afhankelijk van wat door de eventuele klachten haalbaar is. Het rekken van de peesplaat snijdt het mes daarmee aan twee kanten. Je maakt ondersteunt zowel fysiek als energetisch meer flexibiliteit.

Voorbeeld van een goede strekking voor zowel de tractus als je lever- en galblaasmeridiaan:
Ga met gespreide benen op de grond zitten. De benen zover gespreid als comfortabel voor je is. Adem in en til je armen op. Adem uit en laat je romp en je armen zakken naar je rechtervoet of onderbeen. Blijf zo meerdere ademhalingen rusten en kijk of je met je uitademhaling spanning los kunt laten waardoor je als vanzelf nog meer voorwaarts kunt buigen. Forceer niets, laat de ademhaling zijn werk doen. Na een paar ademhalingen ga je weer rechtop zitten en herhaal je het aan de andere kant. 

2. Stimuleer mensen hun emoties te uiten. Hoop je je emoties te lang op, dan kunnen er emoties van boosheid of depressie ontstaan. Je kunt dan exploderen of letterlijk alle opgekropte emoties naar binnen slaan. Eigenlijk durf je dan niet jezelf te laten zien, te staan voor wie je bent. En dat veroorzaakt stagnaties in het hout element.  
3. Massage
   Als masseur heb je allerhande ingangen om blokkades op de tractus iliotibialis te verminderen. Naast oliemassage kun je nog allerhande andere, aanvullende technieken en methoden toepassen. Bijvoorbeeld strekkingen van de m. tractus iliotibialis, meridiaanstrekkingen van lever- & galblaas, massage van de buitenzijde van het been met je ellebogen, massage met je knieën en voeten, massage van de lever- & galblaasmeridianen, dwarse frictie op de peesplaat, zachte cirkelende bewegingen met je handpalmen om de oppervlakkige fascia te ontspannen. Er zijn ontzettend veel mogelijkheden om vanuit verschillende invalshoeken meer ruimte en flexibiliteit te creëren. Durf hierbij je intuïtie en creativiteit te gebruiken en kijk eens op youtube bij andere massagevormen. Ze geven vaak veel inspiratie.

Tirza Bottema is directeur Thaise massage opleiding Thai Dee in Valkenswaard.
www.yogamassage.nl

_________________________________________________________________________________________________________

Wil je ook andere columns van Tirza lezen? Klik dan hier en neem het abonnement op Massage Magazine. Dit artikel werd gepubliceerd in editie 5/2022.

Tekst: Tirza Bottema/Saskia Petit / Op de foto:Tirza Bottema