Massage Magazine, Column: Stefan van Rossum
Zoals je weet heeft vrijwel iedereen die bij je in de praktijk komt klachten of een vast, terugkomend klachtengebied. Dat is vrijwel nooit de linkervoet of de elleboog. Nee, vraag een willekeurige groep Nederlanders wat hun parten speelt en de meesten zullen naar hun schouders wijzen als klachtengebied nummer 1.
Het komt zo veel voor dat we het als vanzelfsprekend aannemen maar waarom zijn eigenlijk de schouders altijd de boosdoener? In dit artikel bekijken we de schouders van een aantal kanten die licht schijnen op de klachtgevoeligheid van dit gebied.
Evolutionair
Mabel Todd zei in de jaren ’30 van de vorige eeuw dat 80% van onze klachten zijn ontstaan doordat we rechtop gingen lopen. Een prikkelende uitspraak. Uiteraard hebben we ons lichaam aan moeten passen en zie je aan het skelet al duidelijk verschil tussen mens en bijvoorbeeld chimpansee; het ilium (darmbeen) is korter bij de mens, de metatarsalen (voetbotjes) zijn korter maar verder is alles nog als vanouds.
Het is inderdaad een hele verandering als je van viervoeter rechtop gaat leven. De impact op je organen, je spieren en botten is volledig anders. De dynamiek met de zwaartekracht is compleet anders. Probeer maar eens een tafel met 4 poten op 2 poten te zetten en je ontdekt welke uitdaging met de zwaartekracht en balans we zijn aangegaan. Er is geen ander levend wezen op aarde wat de zwaartekracht zo uitdaagt als wij mensen. O.k. de flamingo maakt het nog bonter met zijn ene voet in het water. We balanceren de hele dag door; gelukkig zonder het te merken. Ons hoofd is daarbij het laatste balanspunt. Denk eens aan een zeehond die een bal op zijn neus houdt en je ziet wat onze nek met ons hoofd doet.
Natuurlijk zijn er ook veel voordelen van rechtop lopen. De grootste is dat wij mensen significant minder energie verbruiken dan chimpansees. Een ander voordeel is dat we nu kunnen typen en swipen met onze handen. Wat me op het volgende punt brengt.
Fysiologisch
Nu zijn we inmiddels zittende wezens geworden wat ook weer een bijzondere impact heeft op ons lijf. Moderne technologie lijkt ons voorover te willen vouwen: tablets, telefoons, laptops; we zitten er allemaal er achter. Met het hoofd naar voren gekanteld en vaak de schouders naar voren hangend. In de praktijk had ik wel eens mensen die voor hun werk de hele dag achter een klein laptopschermpje zaten en voor hun hobby tot s ’avonds laat weer achter hun laptop doorbrachten. Kortom de hele dag dubbelgevouwen leven.
Bij alle technologische ontwikkelingen wordt steeds duurzamer geproduceerd maar de menselijke duurzaamheid blijft buiten beschouwing. Op zich niets vreemds want bijvoorbeeld een kapper die toch de hele dag staat en fysiek inspannend werk doet, krijgt nog geen dag in de opleiding les over ergonomie!?
Pathologie
Gelukkig hebben onze schouders een kogelgewricht en geen scharniergewricht. Ik stel het me wel eens voor dat ik met mijn armen alleen naar buiten kan vouwen. Dat wordt lastig eten. Maar goed mijn punt is; fijn dat we een kogelgewricht in onze schouders hebben maar met de gewonnen beweegruimte krijgen we ook iets meer kwetsbaarheid. Allerlei spieren en banden zorgen dat alles op zijn plaats blijft en kan bewegen. Gaat er 1 peesje, spiertje of slijmbeursje ontsteken dan zetten we al snel de hele boel op spanning en kunnen we spreken van een kans op ‘frozen shoulder’.
Psychosomatisch
Er zijn talloze spreekwoorden over het schoudergebied. En al blijft de medische wereld gekscherend kijken naar de samenwerking tussen lijf (soma) en je perceptie (psyche); het is al vele generaties zo klaar als een klontje. Je voelt een zware last op je schouders. Je hebt er een zwaar hoofd in. Je gaat er onder gebukt. En je voelt het gewicht van de wereld op je schouders. De druk van verantwoordelijkheid rust letterlijk op je schouders. Als je gestrest bent is dat ook een psychosomatische beleving; de meeste mensen trekken bij gevaar (lees: stress) hun schouders op. Daarmee spannen we (onbewust) onze schouderspieren aan. Is de stress of de beleving van stress chronisch dan worden ook de spieren chronisch overbelast.
Een andere dynamiek in het schoudergebied is je kwetsbare voorkant ineenvouwen door naar voren te hangen of in te zakken. Ik deed het omdat ik als twaalfjarige 1.90 meter was en de rest van de klas nog een lichaamslengte had van rond de 1.40-1.60. En zo boven het maaiveld uitsteken is voor een puber ‘dodelijk’. Maar ook als je een beetje down of depressief bent, neigt je lichaam naar ineenvouwen. Alsof het al een beetje terug wil naar de foetushouding.
Anatomisch
Gezien vanuit de theorie van de Anatomy Trains zie je een aantal myofasciale ketens het schoudergebied doorkruisen. Een myofasciale keten (of anatomy train) is een serie van direct en indirect verbonden fascia en spieren die veelal voor dezelfde functie worden gebruikt. De superficial backline loopt van je plantaire fascia tot je frontalis en zorgt dat je flexibel overeind kunt staan. Is deze keten ergens aangespannen dan kan dit effect hebben op de hele linie. Daarmee heeft de stand van je voeten en bijv. beenlengteverschil ook invloed op je schouders.
Een andere keten is de superficial front arm line. Die loopt van je vingers tot je pectoralis. Ik ken deze keten nog van mijn eerste fitnessbezoekje. Als 17jarige wilde ik graag in 1 avond een stevige bodybuilder worden en had ik alleen mijn biceps getraind. Moe maar voldaan ging ik naar bed. De volgende ochtend werd ik gillend en in paniek wakker; ik kon mijn armen niet meer strekken. “Ik was gedoemd de rest van mijn leven met gebogen armen door te brengen!!” Gelukkig ging het in de loop van de dag wat beter.
Deze lijnen lopen over elkaar heen en kruisen elkaar in het schoudergebied.
Een ander punt is dat velen van ons het hoofd iets naar voren hebben hangen. Dat betekent dat je de zwaartekracht extra uitdaagt. Denk maar aan een zware emmer. Als je deze dicht bij je optilt, kun je het wel even vasthouden. Houd je dezelfde emmer verder van je romp dan kost het ineens veel meer moeite.
De schouders eronder
Dus, wat gaan we doen aan die schouders? Aandacht geven natuurlijk. Verbinden met de rest van het lijf en de psyche. Bewustmaken van de ademhaling. Bewustmaken van de spierspanning en genieten van de beweeglijkheid en mogelijkheden van de schouders.
Stefan van Rossum is oprichter van ESOTERRA, een opleidingsinstituut voor massage, lichaamsgerichte en energetische therapie. Hij host de ESOTERRA-podcast en schrijft boeken w.o. samen met Liset van Triet een bestseller Mindfulness Massage.
_________________________________________________________________________________________________________
Wil je ook andere columns van Stefan lezen? Klik dan hier en neem het abonnement op Massage Magazine. Dit artikel werd gepubliceerd in editie 6/2022.
Tekst: Stefan van Rossum / De foto:Shutterstock
Wat vind jij?